The Role of Language in Qâdî ‘Abd al- Jabbâr’s Thought

Kādî Abdülcebbâr’ın düşünce dünyası incelendiğinde bunun, Tanrı’nın insanı sorumlu kılabilmesinin imkânı üzerine kurulu olduğu anlaşılmaktadır. Eş deyişle o, teklif merkezli inşa edilen bir evreni ve düzenine sahiptir. Bu yüzden de onun usûlü’d-dîn şeklinde adlandırdığı düşüncesinin içeriğini insanın sorumlulukları oluşturmaktadır. İnsanın bu ise akıl yoluyla kendisine bildirilen yükümlülükler anlamında akliyyât tarafından tayin edilmesinin olanak dışı olmasından ötürü ancak vahyin gönderilmesiyle mesul tutulacağı hususlar mânasında nübüvvât (sem‘iyyât) olmak üzere iki temel başlık altında toplanmaktadır. Akliyyât, aklî sahasını; sem‘î (şer‘î) alanını tanımlar. Akliyyâtın kapsamında tevhid ile adalet ilkeleri ilkelerle bağlantılı mevzular bulunmaktadır. Teklifin kısmında sistemi tamamen kurulmaktadır. Öyle ki hem öğrenmekle mükellef ilimleri öğrenir yapması gereken amelleri tespit eder. nedenle Kādî’ye ait sistemde noktaya kadar vahye gereksinim duyulmamaktadır. Nübüvvâtın oluşturan teklifle yükümlü tutulan şeylerin yapılmasından sonra söz konusu olup sisteme dahil olmaktadır. teklif, teklifin dışında kalan sem‘ (vahiy) vasıtasıyla bilinebilen hususlara ihtiyaç duyulduğunda gündeme gelmektedir. Adı geçen örnek vermek gerekirse zinanın ahlaki çöküntüye sebep bilgisi, namaz oruç gibi şer‘î ibadetlerle maslahatlar zikredilebilir. nübüvvâtın ispat edilmesi, temellendirilmesi gerekçelendirilmesi amacıyla üç farklı delil türünün kullanıldığı gözlemlenmektedir. Bunlar sırasıyla aklî, lugavî (dil) delillerdir. delillerden her birinin kendine ait, yetkili tek mercii addedildiği etkinlik alanı Nitekim bahislerinde delil, şer‘iyyât meselelerinde dil mevzularında da esas alınmaktadır. araştırma delilin, yani dilin düşüncesinde sahibi kabul edildiği detaylandırıp kapsamlı hale getirmeyi hedeflemektedir. makalede telif edici rol oynayan etken, istidlâl yöntemi olarak düşüncesindeki yerinin etki sahasının ne ölçüde sorusunun en yalın cevapla açıklanıp ortaya konulmasıdır.